-
Bijlage 9
-
Hoe kunnen we jongeren tussen 16 en 27 jaar beter ondersteunen?
-
Het is belangrijk om in de hulp aan en begeleiding van jongvolwassenen aan te sluiten bij de levensfase waarin ze zich bevinden. Binnen de ondersteuning moet ruimte zijn voor autonomie en de mogelijkheid om zelfstandig dingen te doen en uit te zoeken. Tegelijkertijd hebben jongeren een supportnetwerk nodig waarop ze terug kunnen vallen. Professionals die met hen meedenken en praktische steun bieden, bijvoorbeeld bij administratieve zaken. Als het gaat om het gedrag en de houding van professionals is het heel belangrijk dat zij oprecht betrokken en authentiek zijn. Niet bevoogden, maar de jongere onvoorwaardelijk accepteren. Positief bekrachtigen, betrouwbaar en beschikbaar zijn. Dit vraagt van professionals dat ze de ruimte hebben om aan te sluiten bij de wensen en behoeften van jongeren en dat ze niet worden belemmerd door wet- en regelgeving of protocollen.
-
Bijlage 9: Hoe zijn jongeren tussen 16 en 27 jaar beter te ondersteunen?
Inmiddels krijgt het vraagstuk 16-27 jaar (inter)nationaal veel aandacht. In de (wetenschappelijke) literatuur is erkenning voor de overgang naar volwassenheid als levensfase die vraagt om gerichte begeleiding die aansluit op de ondersteuningsbehoeften van jongeren. Wat is belangrijk in de hulp en begeleiding van jongeren tussen 16 en 27 jaar? En zijn er effectieve interventies of generieke factoren te benoemen in programma’s of trajecten die aansluiten bij de specifieke ondersteuningsbehoeften van jongeren in overgang naar volwassenheid?
Afstemming op de behoeften van jongeren
Internationaal klinkt de oproep tot het ontwikkelen van child-friendly youth services. Dit zijn voorzieningen die speciaal zijn afgestemd op de behoeften van jongeren, waarin recente wetenschappelijke inzichten met betrekking tot geestelijke gezondheidszorg en volwassenheid zijn opgenomen. Denk bijvoorbeeld aan het concept emerging adulthood.
Uitgangspunten zijn:
- Integrale en doorgaande hulp op meerdere leefgebieden tegelijkertijd
- Een naadloze overgang tussen voorzieningen van de jeugd- en volwassenenzorg
- Inspraak op alle niveaus. In de hulp, maar ook in de organisatie van die hulp
- Voldoende aandacht voor diversiteit
- Behandeling vanuit respect, waarbij ook rekening wordt gehouden met de privacy van jongeren
Daarnaast wordt benadrukt dat zorgverleners expertise en kennis moeten hebben van de ontwikkelingsfase waarin jongeren en jongvolwassenen zich bevinden. Bovendien is het uitgangspunt een persoonlijke benadering, waarbij niet de problematiek maar de wensen en ambities van jongeren centraal staan (McGorry, Bates & Birchwood, 2013). Daarom sluit een toekomstgerichte werkwijze goed aan bij de levensfase van de doelgroep: hulp en begeleiding die uitgaat van de motivatie en veerkracht van jongeren in plaats van een focus op problemen (Sulimani-Aidan, 2015; Middelkoop et al., 2017).
Geen lineair proces
Specifiek voor de levensfase van jongeren tussen 16 en 27 jaar is het belangrijk dat zorgverleners erkennen dat de overgang naar volwassenheid geen lineair proces is met vaste einddoelen, maar een continue beweging tussen afhankelijkheid (van familie e.a.) en onafhankelijkheid (Bynner, 2005; Furlong, Woodman, & Wyn, 2011). In deze overgangsfase hebben jongeren toenemend behoefte aan autonomie en willen ze zelf handelen en bepalen. Tevens geldt een verschil in ondersteuningsbehoefte per leefgebied; op het ene gebied is hulp en ondersteuning gewenst, op het andere gebied wijzen ze dit af (Slot & van Aken, 2013). Daarom moet er ruimte zijn voor de stem van jongeren en moet er naar hun wensen en behoeften worden geluisterd.
Jongeren voelen zich gezien en gehoord wanneer ze invloed krijgen op de invulling van het traject en de beslissingen die worden genomen. Dit draagt bij aan hun algemene welbevinden en zelfvertrouwen (Légaré & Witteman, 2013; Bessell, 2011; Metselaar et al., 2015; Jager et al., 2017) en het gevoel controle te hebben over hun eigen leven (Paulsen & Berg, 2016). Tegelijkertijd hebben deze jongeren behoefte aan begeleiding vanuit hun netwerk (o.a. ouders/verzorgers of andere familieleden), bijvoorbeeld wanneer ze advies nodig hebben of wanneer het zelfstandig niet lukt (Paulsen & Berg, 2016; Osgood, Foster, & Courtney, 2010; Middelkoop et al., 2017). Niet voor alle jongeren is die ondersteuning vanuit het netwerk aanwezig. Voor degenen voor wie dit niet of minder vanzelfsprekend is, dient in de hulp en begeleiding extra aandacht te zijn voor het aangaan en onderhouden van duurzame sociale relaties en een positieve leefomgeving (Osgood et al., 2010; Xie, Sen, & Foster, 2014).
Naast de jongere staan
De omgang met jongeren tussen 16 en 27 jaar stelt specifieke vereisten. In het contact tussen een professional en een jongere is een open, vriendelijke, oprechte, geïnteresseerde, respectvolle en cultuur-sensitieve houding belangrijk (Wright & Hacking, 2012; Boendermaker et al., 2014; Van Dongen, Naber & De Haan, 2017; Van Bon-Martens et al., 2018). Vanwege de toenemende behoefte aan autonomie en zelfstandigheid hebben jongeren ruimte nodig om zaken zelf uit te proberen en te ontdekken, maar tegelijkertijd professionals die steun bieden wanneer dat nodig is. Jongeren hebben iemand nodig die naast hen staat, vertrouwen uitstraalt, actief meedenkt en de nodige informatie verstrekt waarmee ze zelf een weloverwogen keuze kunnen maken (Jolles, 2007; Paulsen & Berg, 2016; Van Dongen et al., 2017; Tylee et al., 2007).
Bovendien kunnen late adolescenten en jongvolwassenen kampen met een diepgeworteld gebrek aan zelfvertrouwen, zeker degenen die in hun kinderjaren niet gecomplimenteerd zijn voor positieve ontwikkelingen (Boendermaker et al., 2014). Daarom kan bij deze jongeren het beste worden gewerkt met kleine haalbare doelen, waarmee ze succeservaringen kunnen opdoen (Boendermaker et al, 2014; Van Dongen et al., 2017). Uitstralen van het geloof dat doelen gesteld én behaald kunnen worden, het geven van complimenten en stimuleren van ontwikkeling en groei, onderstrepen dat de professional vertrouwen heeft in de potentie en kracht van de jongere.
Vertrouwensrelatie
Een cruciale voorwaarde voor een vertrouwensrelatie tussen jongeren en professionals is verder dat die laatsten betrouwbaar zijn en zorgen voor een veilige relatie (Andersen, 2016; Wright & Hacking, 2012; Lindgren, 2015). Professionals tonen zich betrouwbaar door afspraken na te komen en duidelijk te zijn over eventueel geldende regels en verwachtingen. Ook frequent en regelmatig contact en werken volgens een gedegen behandelplan dragen eraan bij dat jongeren structuur ervaren en het gevoel hebben dat ze serieus worden genomen (Lindgren, 2015).
Daarnaast waarderen jongeren persoonlijke betrokkenheid en begrip van professionals (Rogers, 2011), actief doorvragen wanneer er meer aan de hand lijkt te zijn, luisteren naar wat er gezegd wordt en dit ook serieus nemen (Boendermaker et al., 2014). Jongeren willen als volwaardig persoon worden gezien en dat niet alleen hun probleem of hulpvraag centraal staat (Lindgren, 2015). Hierbij is de toon van professionals van invloed; niet overdreven aardig, kleinerend of onecht (Boendermaker et al., 2014, p. 192).
Naast dergelijke professionele kwaliteiten en houdingsaspecten lijkt vooral van belang dat professionals gemotiveerd zijn om met deze doelgroep te werken en in staat zijn om voldoende tijd te besteden aan de jongeren (Tylee et al., 2007). Om aan te sluiten bij diverse jongerengroepen en leefwerelden dienen professionals kennis te hebben van verschillen tussen jongeren qua problematiek, culturele achtergrond, (minderheids)positie in de samenleving, gender en seksuele oriëntatie (Gil-Kashiwabara et al., 2007; Hermes, Van Goor, & De Jong, 2019).
Ook is professionele ruimte nodig om als professional tegemoet te kunnen komen aan de individuele behoeften van jongeren. Professionals dienen hierbij een flexibele houding te hebben die tegemoetkomt aan de individuele wensen en behoeften van de jongere, eventueel op meerdere leefgebieden (Gil- Kashiwabara et al., 2007). Maar ook ruimte om aan te sluiten bij het tempo van jongeren om stappen te zetten en gradueel hun verantwoordelijkheid te nemen. Daar hoort bij dat jongeren af en toe een fout zullen maken. Oefenen, geduld en belonen zijn van belang (Boendermaker et al., 2014).
Meer weten?
Wil je meer weten over de bejegening van jongeren in de overgang naar volwassenheid door jeugdprofessionals? Lees dan dit onderzoeksrapport.
Bronnen
Andersen, S.L. (2016). Commentary on the special issue on the adolescent brain: Adolescence, trajectories, and the importance of prevention, Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 70, 329-333, http://dx.doi.org/10.1016/j.neubiorev.2016.07.012.
Bessell, S. (2011). Participation in decision-making in out-of-home care in Australia: What do young people say? Children and Youth Services Review, 33(4), 496-501. http://dx.doi.org/10.1016/j.childyouth.2010.05.006.
Boendermaker, L., Gerrits, G. M., Visser, A., Harder, A. T., & Kalverboer, M. E. (2014). Zorgaanbod voor 18- tot 23-jarigen in de justitiële jeugdinrichtingen. Groningen: Stichting Kinderstudies.
Bon-Martens, M. van, Erp, N. van, Heijst, P. van, Luijn, M. van, & Cuijpers, M. (2018). Visie Integrale hulp MBO-studenten. Integrale hulp en ondersteuning voor MBO-studenten met psychische problemen in Utrecht. Utrecht: Trimbos-instituut.
Bynner, J. (2005). Rethinking the Youth Phase of the Life-course: The Case for Emerging Adulthood? Journal of Youth Studies, 8(4), 367-384. https://doi: 10.1080/13676260500431628.
Dongen, S., van, & Naber, P., & Haan, N. de (2017). Zelfregie van jongeren in de preventieve jeugdzorg. Literatuurverkenning & Raadpleging van jongeren. Kennisplatform Transformatie
Duijvenvoorde, A.C.K. van, Peters, S., Braams, B.R., & Crone, E.A. (2016). What motivates adolescents? Neural responses to rewards and their influence on adolescents’ risk taking, learning, and cognitive control. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 70, 135-147, http://dx.doi.org/10.1016/j.neubiorev.2016.06.037
Dryfoos, J.G. (1998). Safe Passage. Making it through adolescence in a risky society. What parents, school and communities can do. New York: Oxford University Press.
Furlong, A., Woodman, D., & Wyn, J. (2011). Changing times, changing perspectives: Reconciling “transition” and “cultural” perspectives on youth and young adulthood. Journal of Sociology, 47(4), 355- 370. https://doi.org/10.1177/1440783311420787.
Gil-Kashiwabara, E., Hogansen, J. M., Geenen, S., Powers, K., & Powers, L. E. (2007). Improving Transition Outcomes for Marginalized Youth. Career Development for Exceptional Individuals, 30(2), 80–91. https://doi.org/10.1177/08857288070300020501.
Hermes, J., Goor, R. van, & Jong, M. de (red). (2019). Leefwerelden van jongeren. Thuis, school, media en digitale cultuur. Bussum: Coutinho.
Jager, M., Reijneveld, S. A., Almansa, J., Metselaar, J., Knorth, E. J., & Winter, A. F. de (2017). Less reduction of psychosocial problems among adolescents with unmet communication needs. European Child & Adolescent Psychiatry, 26(4), 403-412. https://doi.org/10.1007/s00787-016- 0901-y-
Jolles, J. (2007). Neurocognitieve ontwikkeling en adolescentie: enkele implicaties voor het onderwijs. Onderwijs Innovatie, maart 2007, 30-32.
Légaré, F., & Witteman, H. O. (2013). Shared decision making: Examining key elements and barriers to adoption into routine clinical practice. Health Affairs, 32, 276-284. https://doi:10.1377/hlthaff.2012.1078
Lindgren, E. (2015). Swedish young adults’ experiences of psychiatric care during transition to adulthood. Issues in Mental Health Nursing, 36, 182-189. doi:10.3109/01612840.2014.961624
McGorry, P., Bates, T., & Birchwood, M. (2013). Designing youth mental health services for the 21st century: Examples from Australia, Ireland and the UK. *British Journal of Psychiatry, 202(*S54), S30- S35. https://doi:10.1192/bjp.bp.112.119214
Metselaar, J., Yperen, T. A. van, Bergh, P. M. van den, & Knorth, E. J. (2015). Needs-led child and youth care: Main characteristics and evidence on outcomes. Children and Youth Services Review, 58, 60-70. https://doi.org/(...)ildyouth.2015.09.005
Middelkoop, L. van, Wietmarschen, M. van, Hilverdink, P., & Vianen, J. (2017). Samenwerken aan de toekomst: 16-27. Handreiking voor professionals. Utrecht: Aanpak 16-27, geraadpleegd via www.16-27.nl/assets/ Toolkit/073-201755stappenplan-profs-16-27def.pdf.
Osgood, D. W., Foster, E. M., & Courtney, M. E. (2018). Vulnerable populations and the transition to adulthood. The Future of Children, 20, 209-229. https://doi:10.1353/foc.0.0047
Paulsen, V., & Berg, B. (2016). Social support and interdependency in transition to adulthood from child welfare services. Children and Youth Services Review, 68, 125-13.
Rogers, R. (2011). ‘I remember thinking why isn’t there someone who can help remake sense of what I’m going through?’ ‘Instant adulthood’ and the transition of young people out of state care. Journal of Sociology, 47(4), 411-426.
Slot, W., & Van Aken, M. (2013). Psychologie van de adolescentie. (25e ed.). Amersfoort: ThiemeMeulenhoff bv.
Sulimani-Aidan, Y. (2015). Do they get wat they expect?: The connection between young adults’ future expectations behore leaving care and outcomes after leaving care. Children and Youth Services Review, 55, 193-200. doi:10.1016/j.childyouth.2015.06.006
Tylee, A., Haller, D. M., Graham, T., Churchill, R., & Sanci, L. A. (2007). Adolescent Health 6 - Youth- friendly primary-care services: how are we doing and what more needs to be done? The Lancet, 369(9572), 1565-1573.
Wright, K. M., & Hacking, S. (2012). An angel on my shoulder: A study of relationships between women with anorexia and healthcare professionals. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 19, 107-115. https://doi:10.1111/j.1365-2850.2011.01760.x-
Xie, R., Sen, B. P., & Foster, E. M. (2014). Vulnerable youth and transitions to adulthood. New Directions for Adult & Continuing Education, 143, 29-38. https://doi:10.1002/ace.2010.
Download deze bijlage als PDF bestand: